به گفته ي گابريل گارسيا مارکز نويسنده و روزنامه نگار معاصر "گزارش، داستان کامل و بازسازي کمال يافته رويداد است. به عبارتي گزارش، بازسازي موشکافانه و درست رويداد است".

   از نگاه صاحبنظران عرصه هاي روزنامه نگاري و ارتباطات، گزارش ( تحليلي، تفسيري و تشريحي ) با عبور دادن مخاطبان از لايه هاي سطحي رويداد و شکافتن زواياي تاريک و مبهم آن، و با استفاده از چند منبع آنچه را که روي داده است روشن و آشکار پيش روي خوانندگان، قرار مي دهد و رويداد را ملموس تر و عيني تر مي سازد.

به بيان ديگر، "گاهي رويدادهايي در جامعه ي ما و جوامع پيرامون رخ داده يا جريان دارد که نيازمند تشريح زواياي آن و روشنگري و تحليل است و بايد با نقد و بررسي و ديدگاه هاي ديگران بياميزد تا آن چه روي داده است و بازتاب ها و پيامدهاي آن به روشني به مخاطب انتقال يابد." گزارش عهده دار چنين وظيفه اي است.

 گزارش اعم از تحليلي، تفسيري و تشريحي (توصيفي) اغلب به بهانه ي وقوع يک رويداد يا انتشار يک خبر نوشته مي شود. هدف از اين نوع گزارش ها، برجسته کردن و تاباندن نور به گوشه اي از يک پديده و روشن کردن زوايا و جنبه هايي از يک موضوع است. هدف، انتقال پاره اي از اطلاعات در مورد يک رويداد به کساني است ک از آن بي خبرند يا اطلاع کمي دارند. هدف،  انتقال پيامي است که با دقت و روشني به خواننده مي رسد و بر اصل سالم نويسي و ساده نويسي استوار است.

در گزارش ها، نويسنده با گردآوري اطلاعات مربوط به رويداد يا موضوع مورد نظر، گزينه اي از اين اطلاعات را که شامل اخبار جديد، سوابق و اطلاعات تکميلي است همراه با ديدگاه هايي که منعکس کننده ي نقطه نظرهاي گزارشگر است تدوين مي کند. به بيان ديگر، گزارشگر در کنار چيدن اخبار و درج سابقه ي موضوع و ارايه ي اطلاعات و ذکر منبع يا منابع، ديدگاه هاي خود را نيز اغلب به صورت غير مستقيم و از زبان ديگران ارايه مي کند.  

 نکته مهم اين که گزارش به دليل محتوا و جذابيت هايش قدرت تاثيرگذاري بالاتري در همسنجي (مقايسه) با خبر دارد. کارشناسان و صاحب نظران، در يک تقسيم بندي گزارش را به سه دسته تقسيم کرده اند:

الف – گزارش تفسيري

اگر تصميم به اقدامي يا اجراي طرح و برنامه­اي يا تغيير و تحولي يا رويدادي در عرصه هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، ورزشي و خلاصه همه عرصه هاي حيات جامعه نيازمند توضيح و تعبير و روشنگري حال و آينده و نشان دادن جهات و ابعاد گوناگون پنهان مانده آن باشد، يا تشخيص داده شود که چنين نيازي وجود دارد، گزارش تفسيري، اين وظيفه را به عهده مي گيرد.

يعني گزارش تفسيري، توضيح و تعبير ابعاد شناخته و ناشناخته و آشکار شده و پنهان مانده ي رويداد با هدف روشن کردن موضوع از ديدگاه مفسر است. بنابراين، ديدگاه شخصي مفسر در بيان و توضيح رويداد نقش تعيين کننده دارد. از اين رو به تعداد ديدگاه ها مي توان تعبيرها و تفسيرهاي متفاوت از يک رويداد واحد داشت. تفسير نه با چرايي که با هستي رويداد سر و کار دارد.

ب- گزارش تحليلي

رويدادهايي که در جغرافيايي مشخص علت يا علل مختلف دارند و در زمان جاري مي شوند و به عبارت ديگر اگر گذشته (سابقه) داشته باشند ودر حال روي دهند و به  احتمال زياد درآينده هم ادامه يابند، قابليت تحليل را خواهند داشت.

تحليل را از آنجا که بيشتر با چرايي رويداد سر وکار دارد، تا حدي مي توان نقطه مقابل تفسير تعريف کرد. بررسي چرايي و علل، مقايسه ابعاد مختلف، در نظر گرفتن احتمالات مختلف و پيش بيني آينده رويداد، کار تحليلگر است. تحليلگران به شکل عام داراي ديدگاه مشخصي هستند و از ديدگاه شخصي به تحليل رويداد  مي پردازند.

رفتار حرفه اي ايجاب مي کند که هم مفسر و هم تحليلگر بدون پيش داوري و بايد بر اساس واقعيت­ها و اطلاعات کسب شده، رويداد را تفسير و تحليل کنند.

ج- گزارش تشريحي (توصيفي)

سوژه­هاي خبري و نيز رويدادها که به شرح و بسط همه جانبه و تهيه اطلاعات اصلي و حاشيه اي تکميلي و بررسي از جنبه هاي مختلف نياز داشته باشد يا سوژه­هاي غير خبري که داراي جذابيت باشد، قابليت گزارش شدن را دارد. از آنجا که توصيف و تصوير سازي در گزارش تشريحي جايگاه مهمي دارد و به عبارتي تصوير، زبان و شيوه بيان گزارش است، گزارش را تصوير سازي يا نقاشي رويداد با واژگان در ذهن مخاطب هم مي توان تعريف کرد.

گزارش تشريحي و توصيفي در ميان گونه هاي مختلف روزنامه نگاري (خبر، يادداشت، مقاله،  مصاحبه، بولتن، ميزگرد و...) به دليل خصلت خلاقانه و بيان هنرمندانه آن در باز آفريني واقعيت رويداد، بيشترين قرابت را با هنر و نويسندگي دارد. از اين رو دشوارترين گونه روزنامه نگاري و قله آن به شمار مي رود.

در بخش دوم اين مجموعه، مطالب بيش تري در باره ي گزارش و مصاحبه و شيوه ي تنظيم آن ارايه خواهد شد.

 مفهوم  و تعريف گزارش

گزارش، اسم مصدر از بن مضارع يا فعل امر گزاردن به اضافه پسوند مصدر( گزار + ش) ساخته          مي شود. گزاردن و گزارش در متن هاي گوناگون و نثر و نظم (اشعار) با معناهاي متفاوتي آمده است. از جمله معناهاي آن در نثر و نظم فارسي، آوردن، ابلاغ و رسانيدن، در ميان نهادن و اظهار کردن، شرح و تفسير کردن و اطلاع دادن است.

ريشه لاتين گزارش به معني باز پس آوردن يا بازگشت اطلاعات است و در زبان انگليسي مصدر "To Report" به معني گزارش دادن است.

گزارش، يک نوع خبر توصيفي و تفسيري و بيان توصيفي و تصويري و تحليلي يک رويداد (واقعه) يا موضوع است. تعريف جامع تر و قابل پذيرش تر آن، اين است که گزارش، تلفيق خبر و تحليل و تحقيق است، به اضافه بازسازي هنرمندانه صحنه ها، موضوع ها، رخدادها (حوادث) و واقعيت هاي مهم زندگي اجتماعي و سياسي.

گزارش نيز بايد داراي ارزش هاي خبري باشد و موارد اثرگذار چون عوامل درون سازماني و برون سازماني در شکل گيري و انتشار آن نقش دارند. تهيه و نگارش گزارش، کامل ترين کار در عرصه ي رسانه و روزنامه نگاري است و مجموعه عناصر روزنامه نگاري شامل خبر، گفت وگو (مصاحبه) و حتي مولفه هاي مقاله نويسي را نيز در خود دارد. هم چنين ديد و شم خبري و دانش و اطلاعات نويسنده در آن تاثيري اساسي و تعيين کننده دارد.

گزارش در عين حال که وسيله ي انتقال اطلاعات، اخبار و بررسي هاي گزارشگر است، نشان دهنده ميزان دقت گزارشگر  در جمع آوري اطلاعات و تحقيق، قدرت تفکيک مطالب و مهارت وي در تنظيم متن نيز هست. هدف از انواع و تمام گزارش ها، بيان درست واقعيت ها و رويدادها و انتقال پيام به مخاطبان با بهره گيري از خبر، توصيف، گفت وگو و پژوهش (تحقيق) است.

 

ويژگي هاي گزارشگر

هر گزارشگري بايد دست کم از ? نوع ويژگي فردي و  حرفه يي برخوردار باشد:

ويژگي هاي فردي

- گزارشگر بايد فردي کنجکاو، پيگير با انگيزه ي قوي براي يافتن دلايل، علت ها و عوامل رويدادها و  فرايندهاي مختلف باشد. تيزبيني، نکته سنجي، قدرت تفکر و سرعت انتقال سريع از ديگر ويژگي هاي فردي يک گزارشگر محسوب مي شود. صبر و حوصله ي زياد  عامل مهمي در موفقيت گزارشگر  به شمار مي آيد. لازمه ي تهيه خبر و گزارش، پيگيري، تحرک و دوندگي است و دوندگي در اين حرفه، نيازمند داشتن توانايي جسمي است.

ويژگي هاي حرفه اي

- آشنايي با خبر و ارکان و ارزش هاي آن و تسلط به مباني کار خبرنگاري و درست نويسي (بخش هاي نخست و دوم آيين نگارش و درست نويسي خبر و گزارش).

 خواندن مستمر خبر و مجله و کتاب و قدرت بحث و نيز گردآوري اطلاعات و اخبار

داشتن بايگاني (آرشيو) شخصي

قرار گرفتن در مسير اخبار و اطلاعات

مهارت نويسندگي و تجزيه و تحليل داده ها و آشنايي با روش علمي پژوهش

توانايي استفاده از رايانه و بهره برداري از اينترنت

قدرت استفاده از منبع يا منابع مختلف

آشنايي دست کم با يکي از زبان هاي انگليسي، عربي، آلماني، فرانسوي، اسپانيولي و...

 

اخلاق گزارشگري

- اخلاق حرفه اي حکم مي کند که ما به عنوان گزارشگر از وارد شدن به حريم خصوصي افراد و مسايل زندگي شخصي آنان بپرهيزيم.

در گير و دار رقابت هاي سياسي يا انتقاد از ديگران در جريان رخدادهاي اجتماعي يا روندهاي اقتصادي و فرهنگي جانب انصاف و عدالت را رعايت کنيم.

اگر شخصي مطلبي را به ما گفت و اطلاعاتي را در اختيارمان گذاشت و خواست تا از ذکر نام و مشخصات وي خودداري شود بايد  خواسته ي او را اجابت کنيم.

هنگام رو به رو شدن با ديگران، براي تهيه خبر، گزارش يا گفت وگو (مصاحبه)، خوش برخورد باشيم و رفتاري شايسته از خود نشان دهيم.

* نکات بيش تري در مورد اخلاق گزارشگري، خبرنگاري و روزنامه نگاري در بخش چهارم « آيين نگارش و درست نويسي گزارش» خواهد آمد.

 

اصول گزارش  نويسي

در تهيه و نگارش هر گزارش لازم است دست کم به چهار اصل اساسي توجه شود:

1- توصيف و بازگويي عيني

همان گونه که اشاره شد گزارش، بيان واقعيت ها و بازگويي حوادث و رويدادها و انتقال اطلاعات به مخاطبان است. يک گزارش خوب افزون بر بيان واقعي صحنه ي رويداد و تشريح حوادث بايد دليل، علت و نحوه ي رخداد آن ر ا بازگو کند، ناگفته ها را بشکافد، پرده از روي بخش هاي پنهان واقعيت بردارد و از جوانب مختلف و زواياي گوناگون به بررسي و تحليل موضوع بپردازد. در رويدادهاي اجتماعي،  سياسي، فرهنگي و اقتصادي بيان علت و ريشه هاي رويداد از کارهاي اصلي و اساسي  است که گزارشگر بايد در پي يافتن و ارايه آن به مخاطبان ِگزارش باشد.

2- پرهيز از پيش داوري

يکي ديگر از اصول ِپايه و اساسي در هر گزارش، توجه به حقيقت و پرهيز گزارشگر از پيش داوري است. پرهيز از پيش داوري به معناي تهيه گزارش بي هدف و بدون نتيجه گيري نيست، بلکه گزارشگر ِ کارآمد و مسلط، جنبه هاي گوناگون موضوع را  بررسي  مي کند و با جمع­آوري اطلاعات، تحقيق و در صورت نياز گفت وگو با کارشناسان و مردم، اصل رويداد (واقعه) آن چنان که بوده است و نيز ريشه هاي آن براي مخاطبان، تشريح و تبيين مي کند.

3- شناخت مخاطبان

شناخت مخاطبان و توجه به آن از چند جنبه قابل تامل و بررسي است.

- گزارشگر بايد در ابتدا و آغاز کار، مخاطبان خود را بشناسد و بداند گزارش را براي چه کساني تهيه مي کند. «مساله ي مردم» و دغدغه ي جامعه، مشکلات کشورش و نياز ساکنان آن چيست. داشتن اولويت در گزينش ِموضوع (سوژه) گزارش، بسيار اهميت دارد. براي نمونه، در زمان حاضر، مسايل دروني و بيروني (سياست داخلي و خارجي) ايران، بايد اولويت نخست گزارش نويس ايراني باشد.

- گزارش هاي بلند و تکرار واژه ها و عبارت ها همراه با ابهام و روان نبودن متن گزارش نمي تواند خوانندگان زيادي  داشته باشد و انتظارها و نتايج مورد نظر گزارشگر  را برآورده سازد.

- يک گزارشگر حرفه يي در کنار بازگو کردن ابعاد مختلف موضوع مورد بحث در گزارش و پرداختن به جبنه هاي گوناگون آن از ديدگاه هاي متفاوت، به رشد جامعه و عمق بخشيدن به ديدگاه  مخاطبان نيز توجه دارد. به عبارت ديگر، گزارشگر ضمن بازگويي و بيان علت ها و تشريح پيامدهاي رويداد وتوجه به خواسته هاي مردم، ارتقا ي بينش مخاطبان را نيز مد نظر قرار مي دهد.

- شناخت و درک درست ويژگي ها، علاقه ها و سليقه هاي مخاطبان که بتوان با آنان ارتباطي اثرگذار برقرار کرد.

- بي توجهي به واقعيت هاي موجود، از گزارش نوشته اي بي اثر و بدون خاصيت خواهد ساخت که يا مخاطباني نخواهد يافت يا تاثيري بر آنان  نخواهد گذاشت.

? – نفي گزارشگر محوري

مخاطب زماني به خواندن گزارش ترغيب و تشويق خواهد شد که موضوع از جنبه هاي مختلف،  بررسي شده باشد. گزارش زنده، جذاب و گيرا گزارشي است که در آن ديدگاه ها و رويکردهاي گوناگون مطرح شده باشد. مطلبي که در آن نويسنده «متکلم وحده» است يعني سخن نخست و پاياني (حرف اول و آخر) را خود مي­زند، شايد بتواند يک مقاله ي خوب باشد، اما نمي تواند يک گزارش مناسب محسوب شود.

 

انواع گزارش

بالاتر اشاره شد که  صاحبنظران عرصه ي رسانه و  روزنامه نگاري، گزارش را به سه دسته ي تفسيري، تحليلي و توصيفي (تشريحي) تقسيم بندي مي کنند. برخي ديگر از اين صاحبنظران،  ? نوع گزارش خبري و  نيز موضوعي  به موارد ياد شده اضافه کرده اند که پايين تر – هر پنج  نوع -  به طور خلاصه  بررسي شده اند.

گزارش خبري

گزارش هاي خبري در پي وقوع يک رويداد به منظور تبيين و تشريح چگونگي وقوع حادثه و پيامدها و آثار واقعه و ريشه ها و علل وقوع آن تهيه مي شود. عنصر زمان يکي از مهم ترين ويژگي ها در    گزارش هاي خبري است و از عنصر تازگي برخوردار است.

به طور کلي رسانه هاي جمعي به منظور پاسخگويي به نيازهاي مخاطبان براي دريافت اطلاعات بيشتر از زواياي مختلف يک رويداد و ارضاي حس کنجکاوي آنان، به درج گزارش هاي خبري روي            مي آورند. در اين گزارش ها، امکان اثرگذاري بيشتر خبرنگار و گزارشگر بر مخاطب و وارد کردن پيام و ديدگاه خود در متن و مطلب، وجود دارد.

گزارش از رخدادها، سخنراني ها، گردهمايي ها و همايش هاي مختلف از جمله گزارش هاي خبري است.

گزارش تحليلي

هدف از تهيه گزارش تحليلي ورود به لايه هاي دروني موضوع و رويداد و نگاهي عميق به ابعاد مختلف آن است. در اين نوع گزارش، خبرنگار و گزارشگر درصدد نشان دادن ابعاد و جوانب موضوع و کالبدشکافي آن بر اساس گردآوري هاي مستند، يافته هاي علمي و کارشناسي، حاصل گفت وگو با صاحبنظران و ديدگاه هاي استادان دانشگاه  است. گزارش تحليلي گاه شامل موضوعي پيچيده و منحصر به فرد مي شود و آن چه را که از ديد جامعه و عموم مردم پنهان است آشکار مي کند.

در گزارش تحليلي سعي گزارشگر آن است که انگيزه ها، علل و عوامل يک واقعه يا فرآيند را کشف کند و در اين راه از داشته هاي خود، منابع علمي، پژوهش هاي کتابخانه اي، ميداني، رويکردهاي کارشناسانه (در قالب مصاحبه ي مکتوب يا حضوري)، اسناد و مدارک،  افکارسنجي، جمع آوري و تحليل آماري کمک مي گيرد. 

در گزارش تحليلي ارايه يک جمع بندي و نتيجه گيري روشن و دقيق بسيار مهم و در حقيقت مهم ترين وجه کار است و در آن بايد به پيشنهادها و راهکارها (چاره انديشي ها) اشاره شود. ذکر فهرست منابع يا پي نوشت ها در پايان گزارش تحليلي، به غنا و اعتبار آن مي افزايد.

گزارش تفسيري

گزارش تفسيري شامل خبرها، اطلاعات، ديدگاه­ها، اظهارنظرها و برداشت ها و تفسيرهايي است که در باره يک رويداد، فرايند، موضوعي خاص و يا جنبه هايي از يک واقعه ي مهم خبري يا زوايايي از يک مساله ي فرهنگي، سياسي،  اقتصادي نوشته مي شود.

هدف از اين گزارش برجسته کردن و تاباندن نور به گوشه اي از يک پديده و روشن کردن زوايا و جنبه هايي از يک موضوع است. از اين رو  هر اطلاعاتي که بتواند به اين مقصود کمک کند بايد      جمع آوري و استفاده شود.

گزارش تفسيري اغلب به بهانه وقوع يک رويداد و انتشار يک خبر مهم نوشته مي شود  و گزارشگر  با مروري بر اخبار مربوط به آن رويداد و پيشينه ي آن، مي کوشد تفسيرها و برداشت ها ي گوناگون از آن  رويداد را تبيين و ارايه کند.

گزارش تشريحي ( توصيفي)

گزارش هاي تشريحي و توصيفي در بيشتر مواقع براي بازگويي موضوع هاي گوناگون اجتماعي، شخصي، رويدادهاي طبيعي، مکان ها (بناهاي باستاني و تاريخي و پيشينيه، ويژگي ها و وضع کنوني     آن ها)، شخصيت ها و اشيا نگاشته مي شود. وجه غالب آن توصيف جنبه هاي مختلف  موضوع، رويداد و پديده مورد نظر و بيان تمام  صحنه هايي است که گزارشگر شاهد آن بوده است.

توصيف مشاهده ها و تصوير پردازي هنرمندانه ي رويدادها، پديده ها و موضوع ها (سوژه)، گزارش را خواندني تر مي کند و فضاي مناسبي را در اختيار گزارشگر قرار مي دهد تا بتواند اثرگذاري و نفوذ گزارش روي مخاطبان را افزايش دهد.

زبان گزارش توصيفي، زبان احساس همراه با بيان عواطف است و گزارشگر بيش از آن که به آمار و ارقام و نفوذ در عمق و لايه هاي دروني موضوع بپردازد، با بهره گيري از عنصر تخيل به شرح صحنه ها مي پردازد و با ديدي هنرمندانه موضوع را تبيين مي کند. در گزارش توصيفي، تصوير پردازي و بهره گيري از عنصر تخيل نقش اساسي در تدوين مطلب ايفا مي کند. تخيل واقعيتي است که از ذهن فعال و قدرت تجسم و احاطه گزارشگر بر زبان سرچشمه مي گيرد و متن گزارش را جذاب و زيبا مي سازد.

گزارش هاي  موضوعي

گزارش هاي موضوعي را که بسيار شبيه به گزارش توصيفي يا تشريحي است مي توان به گزارش از مکان، شخص و سفر تقسيم کرد.

يکي از دلايل اصلي جدا کردن اين نوع گزارش ها با عنوان گزارش موضوعي، بررسي دقيق تر و کاربردي شيوه هاي گردآوري و تدوين اين دسته از گزارش ها است. در هريک از اين گزارش ها، نويسنده به شرح و بسط موضوع و بازگويي جوانب مختلف آن مي پردازد و تلاش مي کند ديدگاهي روشن و جامع نسبت به موضوع (سوژه) به خواننده عرضه کند.

مخاطب پس از خواندن گزارش، ديدگاهي متفاوت با آن چه که پيش از آن در مورد موضوع در ذهن خود داشته است به دست مي آورد. کمترين اثر گزارش موضوعي مي تواند افزايش اطلاعات مخاطبان باشد.

وجه اصلي اين نوع گزارش ها، مشاهده و توصيف مشاهده ها است. جمع آوري اطلاعات آرشيوي و گفت و گو نيز از مواردي است که در بسياري از گزارش هاي موضوعي ضروري است.

گزارش از مکان - هدف از گزارش از مکان ارايه تصويري از ظاهر يک محل به همراه ويژگي ها و مختصاتي است که آن را از ساير مکان ها متفاوت مي سازد. در تهيه و نگارش گزارش از مکان بايد به موارد زير توجه کرد.

1- توصيف مشاهده ها: گزارشگري که از يک مکان گزارش تهيه مي کند در نخستين گام بايد آن چه را که مشاهده مي کند به روشني براي مخاطبان خود، بازگويد.

2- تاريخچه و پيشينيه: هر مکاني داراي تاريخچه و پيشينه (سابقه اي) است که تشريح آن در گزارش ضروري است. در گزارش يک بناي تاريخي رکن اصلي گزارش، پرداختن به تاريخچه محل و سرگذشت آن است.

3- موقعيت و جغرافيا: موقعيت مکاني محلي را که از آن گزارش مي نويسيم به دقت تشريح کنيم. مکان مورد نظر در کدام کشور و کدام شهر قرار دارد. توصيف وضع راه هاي منتهي به مکان نيز در برخي از گزارش ها ضروري است و در صورت نياز مسير هاي منتهي به محل را نيز توصيف کنيم.

4- ويژگي هاي مکان: هر مکان و محل داراي ويژگي هايي است که خوانندگان گزارش علاقه دارند از آن ها آگاه شوند. اگر گزارشي که تهيه مي کنيم در مورد آرامگاه سعدي يا حافظ يا خواجوي کرماني يا شاهچراغ در شيراز است يا در باره ي يک زيارتگاه يا امام زاده است، آوردن (درج) اطلاعاتي در مورد نسب و اعقاب آن شخصيت يا شاعر يا امام زاده، مستند بودن اين اطلاعات، شمار زايران، چگونگي تزيين بناي محل، سنگ يا ضريح مقبره، نذرهاي مردم و...از ويژگي ها (خصوصياتي) است که بايد در گزارش نوشته شود.

گزارش از شخص - ويژگي هاي فردي و زواياي زندگي، کار، عادت ها و ويژگي هاي (خصوصيات) رفتاري اشخاص يا شخصيت ها اگر با قلمي شيوا به تصوير کشيده شود گزارش از شخص شکل مي گيرد که خوانندگان فراواني را به سوي خود جذب خواهد کرد. گزارش از شخص تنها به افراد مشهور و شناخته شده محدود نمي شود و در بسياري موارد گزارشگران مجرب و کارآمد، گزارش هايي جذاب و خواندني از اشخاص کم تر شناخته شده يا ناشناس مي نويسند. در تهيه و نگارش گزارش از شخص بايد به موارد زير توجه کرد.

1- بانک اطلاعات و آرشيو

براي کسب اطلاعات در مورد اشخاص مشهور و شناخته شده نخستن گام مراجعه به منابعي است که        مي توان اطلاعاتي را در مورد آنان به دست آورد. هنگام مراجعه به بانک اطلاعات و آرشيوهاي خبري بايد اطلاعات مناسب را با ذکر منبع در دفتر يادداشت خود بنويسيم. بخشي از اين اطلاعات مي تواند به طور مستقيم در گزارش مورد استفاده قرارگيرد.

2 – گفت و گو با اطرافيان

يک گام مهم براي تهيه گزارش از شخص، مراجعه به دوستان، آشنايان، اطرافيان و اعضاي خانواده ي او است. آنان ناگفته هاي زيادي را در مورد شخص مورد نظر به دست خواهند داد. در گزارش هايي که از افراد غير مشهور تهيه مي شود محور اين نوع گفت و گوها را به تناسب شغل و شخصيت فرد مورد نظر انتخاب کنيم. در مورد افراد سرشناس به سراغ منتقدان آنان نيز برويم و نقطه نظرهايي را که اين افراد دارند بشنويم.

?- گفت وگو (مصاحبه) با شخص  

رکن و محور اساسي در گزارش از شخص، گفت و گو با خود اوست. مصاحبه با اشخاص مشهور امکان دستيابي به اطلاعات مورد نظر گزارشگر و پاسخگويي به پرسش هاي از پيش تعيين شده و پرسش ها يي (سوالاتي) را که در طول جمع آوري اطلاعات آرشيوي يا اطرافيان به وجود آمده فراهم مي کند.

در مصاحبه با افراد غيرمشهور برعکس اشخاص معروف که زندگي خصوصي آنان جذابيت زيادي براي خوانندگان دارد، بايد به مطالبي پرداخت که براي عموم مردم جذاب و خواندني باشد. در هنگام مصاحبه، اصول حرفه اي براي ايجاد فضايي مناسب را به دقت رعايت کنيم و اجازه ندهيم محيط گفت و گو تيره و غيردوستانه شود.

محورهاي گزارش از اشخاص      

*زندگي شخصي و خانوادگي: بيشتر مردم به زندگي شخصي و خانوادگي اشخاص مشهور علاقه دارند. يک بازيگر تياتر يا سينما که در نمايش ها و فيلم هاي پرفروش ايفاي نقش يا در مجموعه هاي         (سريال هاي) تلويزيوني بازي مي کند يا يک موسيقيدان يا خواننده، الگوي مردم به ويژه جوانان و مورد توجه آنان است. کساني که کارها و فيلم هاي او را ديده اند يا آوازش را شنيده اند علاقه دارند، اطلاعاتي در مورد زندگي شخصي وي داشته باشند.    

 روال زندگي يا چگونگي گذران زندگي شخص از محورهايي است که بايد در گزارش از افراد مورد توجه قرار دهيم. اين نکات که شخص چند ساعت از روز و چند روز از هفته را به کار اشتغال دارد، ميزان درآمد، رضايت از زندگي خانوادگي، شمار اعضاي خانواده، نوع کار و اشتغال آنان، از جمله مطالبي است که قابليت مطرح شدن را دارد.

*اخلاق، رفتار و ويژگي هاي شخصيتي: پرداختن به خلق و خو و رفتار اشخاص مشهور از نکاتي است که به گزارش جذابيت بيشتري مي بخشد. فرصتي که براي مصاحبه با شخص مورد نظر به دست مي آوريم بهترين فرصت براي آگاهي از ويژگي هاي اخلاقي و رفتاري او است. شيوه لباس پوشيدن، نما (دکور) محل کار يا خانه، تابلوي نقاشي يا عکس در محل و حتي رنگ آميزي محيط نيز مي تواند از جمله موضوع هايي باشد که گزارشگر را به استنباط هايي در مورد شخص برساند تا در گزارشش از آن ها استفاده کند.

در طول تهيه گزارش از شخص به دنبال ويژگي هايي باشيم که منحصر به فرد يا جالب و خواندني است. ويژگي هاي اخلاقي و رفتار وي را با دقت بررسي کنيم و اگر خصوصيات مهمي را مشاهده کرديم در گزارش بياوريم.

 *درآمد و وضع معيشتي: يکي از نکته هايي که  به گزارش از شخص جذابيت مي بخشد وضع معيشتي و زندگي افراد مشهور و شناخته شده است. شماري از ورزشکاران، هنرمندان، سياستمداران و ساير افراد سرشناس درآمد خوبي دارند و از نظر مادي مشکلي ندارند ولي درآمد برخي از آنان نيز پاسخگوي  يک زندگي بي دغدغه نيست.

 *علايق فردي و کار و حرفه: آگاهي از علايق فردي و فعاليت هاي فوق برنامه و اوقات فراغت افراد مشهور از جمله محورهاي جالب توجه در گزارش از شخص محسوب مي شود. هم چنين گزارش که مي نويسيم بايد ويژگي هاي کار و شغل فرد مورد نظر را تشريح کنيم. نقش اين حرفه در جامعه چيست؟ مردم چه ارتباطي با اين حرفه دارند و آثار و تاثير اين شغل در زندگي آن ها چيست؟ از شخصي که گزارش تهيه مي کنيم علت انتخاب اين شغل و دلايلي که وي را به گزينش آن ترغيب و يا مجبور کرد پرسش کنيم.

گزارش از سفر  - رويدادهاي يک سفر يعني اتفاقاتي که در مسير رفتن (عزيمت) تا بازگشت رخ مي دهد حاوي نکات و موضوع هاي جالبي است که مي تواند در قالب يک گزارش تدوين شود تا مورد استفاده ديگران قرار گيرد. گزارش از سفر به سبک تشريحي و توصيفي نوشته مي شود ولي در برخي گزارش ها عناصري از تحليل و بررسي هاي کتابخانه اي نيز ديده مي شود و يا گزارشگر با افراد مختلف      مصاحبه هايي انجام مي دهد که به صورت مستقيم يا غيرمستقيم در گزارش استفاده مي­شود. در تهيه و نگارش گزارش از سفر بايد به موارد و نکته هاي زير توجه کرد.

* علت سفر: گاهي سفر به دليل گشت و گذار و تفريح انجام مي شود ولي در طول سفر حوادثي رخ     مي دهد و گزارشگر با رويدادهايي رو به رو (مواجه) مي شود که تصميم مي گيرد مجموعه رويدادها و علت آن ها را در قالب يک گزارش بياورد.

*ديدني ها: خواندني ترين بخش سفر، ديدني هايي است که گزارشگر در سفر مشاهده مي کند. آن چه که گزارشگر در مسير رفت و بازگشت مي بيند، شهرها، روستاها و مکان هاي تاريخي و محل هاي تماشايي، خواننده را در فضاي محيط قرار مي دهد و بردانسته هاي او مي افزايد. گزارش سفر به طور معمول طولاني تر از ساير گزارش ها است. از اين رو توجه داشته باشيم که از زياده گويي و پرگويي پرهيز کنيم.

*رويدادها: در طول سفر وقايعي رخ مي دهد که به دليل ارزش هاي خبري و اهميت موضوع، گزارش را خواندني تر مي کند. از اين ور بهترن است آن ها را در لابه لاي گزارش بازگو کنيم. در گزارش از سفر بخشي را به خاطرات مهم خود و وقايعي که تاثير زيادي بر ما گذاشته است اختصاص دهيم. اين خاطرات براي ديگران نيز جالب خواهد بود.

*مردم: اگر در سفر با جمعي از مردم همراهيم، رفتارها و ويژگي هاي آنان و خاطراتي که از نشست و برخاست و برخورد با آن افراد داريم مي تواند بخشي از گزارش سفر باشد. اگر قصد داريم زواياي زندگي اجتماعي مردم را بازگو کنيم به موضوع هايي مانند امنيت، نظم، بهداشت و درمان، ازدواج، طلاق، تفريح و شادي، سطح و ميزان تحصيلات، وضع مدارس و دانشگاه ها و مواردي مانند آن، توجه کنيم.

نمونه هايي از گزارش هاي پنج گانه ي بالا  (به ويژه چهار نوع گزارش نخست) را مي توان هر روز در خروجي هاي مطبوعاتي سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) به ويژه گروه هاي اداره کل پژوهش و بررسي هاي خبري ِ اين سازمان، مشاهده و مطالعه کرد.

 

مراحل نگارش  گزارش هاي ياد شده

1. طرح پرسش و انتخاب موضوع (سوژه)

گزارشگر ابتدا بايد پرسشي داشته باشد و بر مبناي آن، موضوع (سوژه) انتخاب کند.  پرسش، با تفکر و تامل در مسايل و موضوع هاي مهم روز و رويدادهاي اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي به وجود مي آيد و سوژه ها بر پايه ي آن مسايل و موضوع  ها برگزيده مي شوند و گزارش هاي پنج گانه  بر پايه ي اين موضوع ها انتخاب و نگاشته خواهند شد. هم چنين اين گزارش ها مي تواند موضوع هايي را در بگيرد که خبر روز نيستند اما مساله و دغدغه ي بيشتر مردم اند و يک رسانه از جمله ايرنا بنا بر مسووليت و سليقه ي خود به آن ها توجه نشان مي دهد. در انتخاب سوژه و موضوع گزارش، شم خبري گزارشگر و درک عميق وي از وضعيت فکري، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي جامعه و منطقه اي که او درون آن زندگي مي کند، تعيين کننده خواهد بود.

2. جمع آوري اطلاعات

الف - مشاهده:  يکي از مهم ترين راه هاي به دست آوردن داده ها و اطلاعات به ويژه در گزارش هاي توصيفي، خبري، تفسيري و موضوعي، مشاهده دقيق پديده اي است که قصد توصيف آن را داريم. اگر موضوع مورد نظر، يک واقعه، يک فرآيند اجتماعي و يا يک شخصيت، مکان و سفر  است، بايد اين موضوع را به دقت و با چشمي تيزبين مورد توجه قرار دهيم. نگاه گزارشگر به پديده بايد نگاهي بسيار عميق تر و نافذ تر از نگاه گذراي يک ناظر عادي باشد.

مقصود از مشاهده، فقط نگاه کردن نيست. بسيار اتفاق مي افتد که انسان ها نگاه مي کنند اما نمي بينند. گزارشگر نه تنها  ظاهر و چهره ي پيداي پديده ها را مي بيند بلکه زواياي ناپيدا و روابط ميان ابعاد و جنبه هاي مختلف يک پديده با يکديگر و جوانب گوناگون پديده ها با ساير عوامل را در مي يابد و آن را به تصوير مي کشد.

ب – مطالعه و گفت وگو: گزارشگر، همه ي اخبار و اطلاعات مربوط به پديده يا  موضوع گزارش مورد نظر را از راه گفت وگو با کارشناسان آن موضوع، حضور در محل و مکان، خواندن کتاب و مقاله ي مربوط، تهيه ي آمار و ارقام کتابخانه يي، اسناد و بانک اطلاعات، خواندن روزنامه ها و ديگر نشريات، جمع آوري و مسير رويداد و  روند واقعه يا پديده را به دقت بررسي و ريشه يابي مي کند.

در گردآوري اطلاعات، انتخاب منابع موثق و قابل اعتماد از عمده ترين نکاتي است که بايد مورد توجه قرار داد. در بررسي منابع گوناگون براي گردآوري اطلاعات، بايد توانايي تجزيه و تحليل اطلاعات و داده ها را داشته باشيم تا روابط ميان پديده ها، علل و عوامل بروز پديده، پيامدها و چاره جويي يا چاره انديشي ها را  کشف و ارايه کنيم.

ج- يادداشت برداري: حاصل يا خلاصه ي آن چه را که مشاهده و مطالعه مي کنيم بايد با ذکر منبع و به دقت يادداشت کنيم؛ صحنه ها، جزييات رخدادها، واژه ها يا کلماتي که رد و بدل مي شوند، حاشيه هاي رويداد و هر آن چه را که به گزارش حيات، جذابيت و گيرايي ببخشد، ضبط متن گفت وگو  با صاحبنظر و کارشناس و پياده کردن و  يادداشت مهم ترين مطالب و محورهاي گفت وگو، فيش برداري از منابع مکتوب و...

د - دسته بندي يادداشت ها: براي تهيه يک گزارش به ويژه تحليلي لازم است آمار، ارقام، اخبار، ديدگاه ها و ايده هاي زيادي را جمع آوري کنيم. گزارشگر براي آن که در پايان مرحله جمع آوري اطلاعات با انبوهي از اطلاعات ريز و درشت مواجه نشود بهتر است از همان آغاز کار، اطلاعات به دست آمده را بنا به حجم مطالب و سليقه ي خود تقسيم بندي کند. در مرحله دسته بندي موضوع ها لازم است تمام اطلاعات حاصل از مطالعه، مشاهده و مصاحبه را ارزيابي کنيم و با هدفي که از آغاز براي خود تعيين کرده ايم انطباق دهيم تا اگر بخشي از اطلاعات به دست آمده در مسير اصلي گزارش و اهدافمان نيست آن ها را کنار بگذاريم.

دسته بندي و ترتيب چيدن مطالب در کنار يکديگر از عمده ترين نکاتي است که در اثرگذاري بر مخاطب و انتقال پيام، نقش عمده و اساسي ايفا مي کند. آن چه که يک گزارش تحليلي را برجسته مي کند و قدرت اثرگذاري به آن مي بخشد توانايي گزارشگر در نحوه ي کنار هم قرار دادن اطلاعات و اخبار به گونه اي است که به خودي خود بتواند پيام مورد نظر گزارشگر را به مخاطب انتقال دهد.

در تدوين و تنظيم گزارش همواره ? نکته را در نظر داشته باشيم: نخست آن که مطلب تا حد امکان و تا آن جا که به اهداف گزارش لطمه اي وارد نکند مختصر باشد و از طولاني کردن بي مورد گزارش پرهيز کنيم. دوم آن که از مطالبي استفاده شود که گام به گام خواننده را به سوي هدفي که در نظر داريم نزديک کند.

ي – بازنگري و تکميل اطلاعات:  در آخرين مرحله و پيش از تدوين نهايي گزارش، با خواندن دقيق متني که تهيه کرده ايم در مورد کاستي هاي احتمالي گزارش از خود بپرسيم که آيا همه اطلاعات لازم در مورد موضوع براي ارايه به مخاطب فراهم شده است؟ آيا پيام گزارش روشن و قانع کننده خواهد بود؟ آيا پرسش بدون پاسخي براي خواننده ي گزارش باقي مي ماند؟ آيا با اين داشته ها به هدفي که از تهيه گزارش در نظر داريم دست مي يابيم؟ آيا هنوز نکته هاي مهمي در مورد گزارش وجود دارد که مبهم يا بي پاسخ باقي مانده باشد؟

 اگر مطالب جمع آوري شده پاسخ به پرسش ها نمي دهد بايد منابع تازه يي بيابيم تا اطلاعات موردنظرمان را به گزارش اضافه کنيم. همان گونه که پيش تر اشاره شد يکي از اين منابع که مي تواند به تکميل، جذابيت و مستندسازي گزارش تحليلي کمک کند گفت  وگو با کارشناسان است. در گزينش اخبار و اطلاعات و نيز نگارش گزارش، مصاحبه با کارشناسان و آوردن نقطه نظرها ي آنان،  افزودن پيشينه ي موضوع به گزارش و  ذکر مستقيم يا غيرمستيقم  ديدگاه هاي گزارشگر بايد مد نظر قرار گيرد.

 

شيوه ي نگارش گزارش 

1- تعيين چارچوب کلي گزارش: پيش از شروع به نوشتن گزارش، بايد فکر کنيم و با مروري بر تمام اطلاعات جمع آوري شده، اهداف مورد نظر را در ذهن خود مرور کنيم و با طرح اين پرسش که هدف چيست و مخاطب گزارش چه کساني هستند؟ چارچوب کلي گزارش و خط سيري را که بايد از آغاز تا پايان طي کند در ذهن خويش ترسيم کنيم يا محورها و ميان تيترهاي آن را روي کاغذ بياوريم.

آن گاه تيتر (عنوان) و ليد (چکيده) مناسب را انتخاب کنيم. تيتر و ليد گزارش بايد داراي ويژگي هايي باشد که در نگاه نخست، خواننده را به سوي خود جذب کند. پيوند منطقي موضوع ها و ارتباط هر بند از گزارش به بند پيشين نکته ي ضروري در گزارش است. تغيير موضوع در گزارش بايد به شکلي آرام و کند صورت پذيرد و گزارشگر حلقه اتصال لازم ميان موضوع پيشين با موضوع تازه را هوشيارانه بيابد تا سير گزارش بدون از هم گسستگي باشد.

?- انتخاب تيتر

تيتر يا عنوان گزارش، نخستين محل ايجاد ارتباط مخاطب با گزارش است. اين نقطه ي آغاز بايد     انگيزه هاي لازم را در خواننده ايجاد کند و حس کنجکاوي او را براي خواندن گزارش برانگيزد. تيتر در جذب مخاطبان بيش از ليد اثرگذار است. از اين رو  تيتر بايد کوتاه، گويا، جذاب و تا جايي که ممکن است هماهنگ با ليد و متن گزارش و داراي پيام روشن و آشکار باشد.

?- انتخاب ليد

- ليد خبري: اين ليد اغلب در گزارش هايي استفاده مي شود که هدف از آن بيان يک خبر تازه و مهم است. از ليد خبري بايد هنگامي در گزارش استفاده کرد که خبر داراي تازگي و جذابيت لازم براي جلب نظر مخاطبان باشد و بتواند آنان را به سوي خود بکشاند و  با گزارش همراه کند.

- ليد توصيفي: جمله يا جمله هايي را که با تصويربرداري و توصيف يک بخش از موضوع (سوژه) مورد نظر نوشته مي شود مي تواند تصويري را ترسيم کند که مخاطبان را جذب کند و آنان را در فضاي محيط قرار دهد. چنين جمله هايي در آغاز گزارش ليد توصيفي ناميده مي شود و گزارشگر با بهره گيري از عنصر تخيل و قصه پردازي، مخاطب را به فضاي موضوع گزارش هدايت مي کند.

ليد تاريخي: کاربرد ليد تاريخي زماني است که گزارش با بيان تاريخجه ي يک موضوع يا از نقطه ي آغاز يک رويداد و نه براساس اهميت مطلب آغاز شود.

ليد نقلي: زماني که سخنان يک شخص يا شخصيت، ويژگي لازم براي يک ليد را داشته باشد يعني جذاب يا حاوي مطلبي تازه و مهم باشد مي توان از آن به عنوان ليد گزارش استفاده کرد. ليد نقلي مي تواند نقل قول مستقيم باشد و يک يا 2جمله از «عين اظهارات» فرد مورد نظر بدون هيچ کم و کاستي در آغاز گزارش درج شود. ليد نقلي بر 2نوع است: ليد نقلي مستقيم و ليد نقلي غيرمستقيم.

- ليد پرسشي (سوالي): نخستين بند از گزارش را مي توان به يک پرسش اختصاص داد؛ پرسشي که کنجکاوي خوانندگان يا شنوندگان گزارش را برانگيزد و آنان را در پي يافتن پاسخ به اين پرسش به خواندن و دنبال کردن گزارش علاقه مند سازد.

- ليد تشريحي: در اين نوع ليد با استفاده از اطلاعات و توصيف اوضاع و احوال، مخاطبان با موضوع (سوژه)گزارش آشنا مي شوند. ليدهاي تشريحي گاه بار خبري بيشتري مي يابند وگاه جنبه هاي توصيفي آن ها قوي تر است.

- ليد تمثيلي: اگر موضوع گزارش و نتايج حاصل از آن با يک ضرب المثل معروف انطباق و هماهنگي داشته باشد، مي توان آن را با يک ضرب المثل آغاز کرد.

 

4- تدوين متن و انتخاب سبک و ساختار گزارش

هنگام نگارش و تدوين متن گزارش يکي از نکته هاي مهمي که بايد در نظر بگيريم و يکي از اساسي ترين ويژگي ها براي تهيه متن، حفظ تناسب و در نظر گرفتن رابطه کمي و کيفي گزارش از نظر حجم مطالب، ذکر جزييات و چگونگي استفاده از مطالبي است که گردآوري کرده ايم.

ميزان استفاده از اطلاعات جمع آوري شده، مشاهده هاي شخصي، گفت وگوها (مصاحبه ها)،     پژوهش ها (تحقيقات)، آمار و ارقام، فيش هاي تهيه شده از کتاب و مجله و چگونگي پيوند دادن آن ها به يکديگر و چگونگي انتخاب ميان تيترها، به تسلط و احاطه ي گزارشگر بر موضوع، هنر نويسندگي و توجه به خواسته هاي خوانندگان بستگي دارد. براي تدوين متن منسجم گزارش مي توان از سبک ها و روش هاي زير استفاده کرد:

- سبک ترتيبي (تاريخي): در اين روش گزارشگر، موضوع را به ترتيب رخداد يا به ترتيبي که در جريان آن رخداد قرار گرفته است مي نويسد و ممکن است مهم ترين بخش گزارش در مراحل پاياني آن آورده شود.

براي جذاب شدن آغاز گزارش مي توانيم از سبک تاريخي همراه با ليد استفاده کنيم. در اين صورت چکيده اي از مهم ترين نکته يا پيام گزارش را در ابتداي آن بنويسيم. اين سبک مي تواند در گزارش هاي خبري از حوادث و رويدادها يا گزارش هاي توصيفي و موضوعي کاربرد داشته باشد.

- سبک هرم وارونه: در اين روش چکيده اي  از مهم ترين بخش گزارش را در ابتداي متن  مي آوريم و هر بخش از گزارش بر پايه ي اهميت، انتخاب و در پي يکديگر قرار داده  مي شود. در اين روش، گزارش را به بخش هاي مختلف تقسيم و هر بخش را به شکل هرم وارونه تنظيم کنيم و سپس هر بخش را بر پايه ي اهميت و ترتيبي که به پيوستگي و روند منطقي گزارش لطمه وارد نکند در پي بخش با اهميت تر قرار دهيم. در سبک هرم وارونه، در هر بخش از گزارش، اطلاعات، آمار، ارقام و سابقه و... گنجانده مي شود.

- سبک روايي: در اين سبک، گزارشگر همچون يک راوي، آن چه را که ديده، شنيده و جمع آوري و تدوين کرده است، براي مخاطبان روايت مي کند. سبک روايي به دليل نوع ارتباطي که گزارشگر با مخاطب بر مي گزيند و او را به شکل مستقيم مورد خطاب قرار مي دهد مي تواند اثرگذارتر باشد و احساس پيوند بيشتري ميان مخاطب و موضوع گزارش ايجاد کند. انواع گزارش هاي تفسيري و توصيفي ( تشريحي) و موضوعي را مي توان با استفاده از سبک روايي نوشت.

5 - شيوه ي درج منبع

همان گونه که اشاره شد استفاده از منابع گوناگون و ذکر منبع در متن گزارش يا پايان آن به اهميت، غنا و اعتبار گزارش مي افزايد. لازم است در پايان گزارش به منابعي اشاره شود که در متن گزارش آمده و هم چنين همه ي منابعي که در متن، ارجاع داده شده است بايد در فهرست منابع مشاهده شود. ارجاع پايان متني ِ کتاب، مقاله و سايت (تارنما) با يکديگر متفاوت است.

ارجاع پايان متني کتاب (تاليف):

نام خانوادگي، نام. (سال نشر). عنوان. محل نشر، ناشر، جلد، نوبت چاپ، صفحه.

همانند:

بلاغت، سيد رضا. (1390 ). مقدمه يي بر روش هاي تحقيق در فلسفه. تهران، نوآوران شريف، ج 2، ص 125

 ارجاع پايان متني ِ کتاب (ترجمه):

نام خانوادگي، نام. (سال نشر). عنوان. نام خانوادگي مترجم، نام مترجم. (سال ترجمه). محل نشر، ناشر، جلد، صفحه.

همانند:

وينچ، کريستوفر. (1999). مفاهيم اساسي در فلسفه ي تعليم و تربيت. ترجمه ي بلاغت، سيدرضا. (1388خورشيدي). تهران، خسرو شيرين، صفحه 36

ارجاع پايان متني مقاله:

نام خانوادگي، نام. (سال نشر). عنوان. نام نشريه، دوره يا سال، شماره، صفحه.

همانند:

فروزانفر، جواد. (1390). بررسي دموکراسي به مثابه ي سبک يا روش زندگي. مجله روان شناسي و علوم تربيتي، سال 41، شماره يکم، ص 29

ارجاع پايان متني سايت (تارنما يا پايگاه اطلاع رساني/ فارسي يا عربي يا لاتين):

نام تارنما، نام و نام خانوادگي نويسنده. عنوان، تاريخ، صفحه، ستون

همانند: فرارو، محمود رضا اميني، رخدادهاي مصر به چه سمتي مي رود؟  12اسفند 92،  صفحه نخست، ستون « نگاه ويژه».

 

اصول نگارش گزارش

ابتکار و نوآوري، پرهيز از به کار بردن تعبيرها و جمله هاي کليشه اي و تکراري، بهره گيري از ساده ترين واژه ها و ترکيب ها و رعايت کوتاه نويسي از نکاتي است که يک گزارشگر بايد در نگارش مطلب، به آن ها توجه کند.

- ساده نويسي: نويسنده ي گزارش براي نوشتن و انتقال اطلاعات و پيام، واژه هاي آشکار  و روشن را بر مي گزيند و با دقت روي ارزش واژه ها و تناسب آن با ادراک خوانندگان، عبارت هاي مورد نياز را در نوشتن به کار مي برد. ساده نويسي برخلاف تصور برخي، کاري ساده نيست و به تمرين نياز دارد و شايد بيش از مهارت، نيازمند جسارت است. ساده نويسي در يک کلام به مفهوم بيان مقصود به زباني ساده و تشريح مفاهيم پيجيده با بياني قابل فهم براي خوانندگان و پرهيز از به کاربردن  واژه هايي نامانوس است.

-کوتاه نويسي: کوتاه نويسي داراي 2وجه است. نخست نوشتن جمله ها و بندها (پاراگراف ها) ي کوتاه و ديگري کوتاه نوشتن کل متن و پرهيز از درازنويسي. جمله ها را تا حد امکان کوتاه بنويسيم. کلمه ها يا واژه هاي آشنا و معمول را به واژه هاي ناآشنا و دور از ذهن ترجيح دهيم. واژه ها، عبارت ها و جمله هاي زايد را حذف کنيم. تلاش کنيم تا حد امکان جمله ها و واژه ها را گونه گون (متنوع) بنويسيم و دچار تکرار نشويم.

- رعايت قواعد دستور زبان: اگر بهترين موضوع هاي خبري و گزارش هاي مهم روز با عبارت هايي نادست و واژه هايي اشتباه (غلط) تنظيم شود، افزون بر لطمه يي که به زبان فارسي وارد مي آورد، تاثيرگذاري آن بر مخاطبان نيز کاهش مي يابد. وظيفه ي هر نويسنده و از آن جمله خبرنگاران و گزارشگران، حفظ زبان و خط فارسي و رعايت دقيق قواعد دستور زبان فارسي است.

-  بند (پاراگراف) نويسي: بند يا پاراگراف شامل يک يا چند جمله است که يک موضوع واحد و مشخص را بيان مي­کند و بدون فاصله پشت سر هم نوشته مي شود. هر خبر و گزارش شامل بندهايي است که ميان آن ها ارتباطي منطقي و پيوستگي معنايي وجود دارد. ارتباط و همبستگي ميان بندهاي نوشته را بايد از نظر لفظ و از نظر معنا به شکلي ايجاد کنيم که پيوستگي و ارتباط جمله ها از ميان نرود و سير مطلب روان، گويا و منطقي باشد. بهتر است در هر بند يک يا حداکثر 2نکته مهم نوشته شود. افزايش نکات مهمي که در يک بند کنار هم قرار مي گيرند ميزان اثرگذاري آن ها را کاهش مي دهد.

– بازخواني و اصلاح: بازبيني يا بازخواني هر متن پس از پايان نگارش و پيش از امضا و نهايي شدن،  يک امر لازم و ضروري است و در مورد خبر و گزارش نيز چنين اقدامي پيش از ارسال روي خروجي ضروري تر  است.

*  دکتر حسن سلامي رييس گروه نظارت و ارزشيابي اخبار ايرنا