احرار: سيگار بد بود، الان بد نيست؟ کافي‌شاپ، پارک، داخل خودرو و گاه گوشه کنار دانشگاه، دختراني به چشم مي‌خورند که بدون ابايي سيگار دود مي‌کنند، خبري از نگاه‌هاي سنگين جامعه هم نيست، انگار سيگار براي دختران تفريح مجاز شده است.
، چند سال قبل را تصور کنيد، شايد به زور مي‌توانستيم يکي دو دختر را پيدا کنيم که سيگار مي‌کشيدند و آن هم بيشتر اوقات پنهاني و همراه با ترس از باخبر شدن ديگران، اما حالا سيگار به عنوان ژست روشنفکري و يا کلاس اجتماعي در بين دختران مطرح شده است.
بر اساس آخرين گفت‌وگوي دکتر غلامرضا حيدري - رييس مرکز تحقيقات پيشگيري و کنترل دخانيات با ايسنا، «ميزان مصرف سيگار در زنان يک دهم مصرف در مردان است و همچنين مصرف سيگار يک تا چهار درصد زنان در سطح کل کشور را در برمي‌گيرد.» شايد در ظاهر، آمار عجيب غريب و چالش برانگيزي نيست، اما بايد بپذيريم که سيگار کشيدن دختران با فرهنگ ايراني همخواني نداشته و ناهنجاري به شمار مي‌رود و همين آمار موجود هم زنگ خطري براي جامعه ماست.
البته نبايد فراموش کنيم که سيگار کشيدن دختران جرم نيست، نمي‌توان چکش به دست، اين آسيب اجتماعي را سرکوب کرد، تجربه هم نشان داده که رفتار قهري در موارد مشابه جواب نمي‌دهد و فقط مي‌تواند موضوع را از سطح جامعه به خفاء بکشاند. سيگار کشيدن دختران به عنوان دروازه ورود به اعتياد چندان مورد توجه قرار نگرفته و به نظر مي‌رسد با روند فعلي، روز به روز مصرف دخانيات در بين دختران جوان به ويژه در شهرهاي بزرگ –که آزادي عمل جوانان بيشتر است- افزايش مي‌يابد.
دختران چرا سيگار مي‌کشند؟
زماني که با يک پديده‌ي اجتماعي مواجه مي‌شويم براي تحليل موضوع و يافتن راهکار بايد ابتدا دلايل سوق يافتن جوانان نسبت به آن پديده را بررسي کنيم.
مهدي راثي – روانشناس در خصوص علل گرايش دختران به مصرف سيگار از بعد روانشناختي مي‌گويد: مصرف سيگار در دختران جوان به دليل حس کنجکاوي يا همان هيجان‌خواهي و جبران کمبود و عقده‌هاي روانشناختي اتفاق مي‌افتد، همچنين در مواردي نقص در فرآيند تربيت صحيح منجر به خود پنداري منفي، عزت نفس پايين و نبود اعتماد به نفس کافي در فرزندان به ويژه دختران مي‌شود که زمينه‌ساز پناه بردن آنان به سمت دخانيات است.
او ادامه مي‌دهد: شکل گرفتن بعد آموختني شخصيت انسان در کانون خانواده عامل موثر در بهداشت رواني و فردي و زندگي سالم و با نشاط انسان است که مانع از بروز رفتارهاي ناهنجار از سوي او مي‌شود. والدين بايد زمينه زيست خوب فرزندان خود را فراهم کرده و با لحاظ ويژگي‌هاي زيست شناختي و روان شناختي فرزندان، زمينه پاسخگويي به نياز آنان را متناسب با ظرفيت‌ها و واقعيات فراهم آورند.
راثي با بيان اينکه والدين بايد اهتمام جدي نسبت به تقويت روابط خود با فرزندان داشته باشند، مي‌گويد: افزايش فاصله عاطفي و تضعيف روابط بين اعضاي خانواده زمينه‌ساز گرايش دختران به سيگار است و در سوي ديگر آموزش مهارت‌هاي ارتباطي – اجتماعي، توانايي مواجهه با چالش‌هاي محيطي، اجتناب از قياس، همدلي با نوجوانان و تأمين نيازهاي عاطفي آنان، سالم‌سازي اوقات فراغت و آشناسازي نوجوانان با عوارض مصرف سيگار مي‌تواند به حفظ و صيانت از نوجوان در برابر سيگار کمک کند.
تمايل جوانان براي سيگار کشيدن شايد صدها دليل دارد که عشق‌هاي دردسر ساز يکي از مرسوم‌ترين آن است. درگيري دختران در روابط عاطفي گاه منجر به بروز رفتارهاي نامناسب از آنان مي‌شود، مثلاً بعد از پايان يک رابطه عاطفي کم کم نشانه‌هاي افسردگي در جوانان پديد آمده و آنان به سمت مصرف دخانيات سوق مي‌يابند و يا اينکه گاه زنان تحت تأثير مرد محبوبشان رفتارهاي مشابه او را انجام مي‌دهند. همچنين عواملي مانند همراهي با دوست ناباب و تفکر «با يک بار مصرف که معتاد نمي‌شويم» هم از ساير دلايل آغاز مصرف دخانيات است.
«موسي نيرومند» - جامعه شناس معتقد است تربيت خانوادگي تأثيرگذارترين عامل در مسير زندگي جوانان است. ابتدا بايد بررسي کنيم که دختر يا پسر سيگاري در چه فضاي خانوادگي تنفس کرده و در خانواده او چگونه به سيگار نگاه مي‌کنند؟ قطعاً در خانواده‌اي که پدر سيگار مي‌کشد و ديگاه منفي نسبت به سيگار وجود ندارد، زمينه براي مصرف دخانيات توسط فرزندان در آينده فراهم است.
اوادامه مي‌دهد: «هويت‌يابي جنسي» يکي از مهمترين علل سوق يافتن دختران به سيگار است، دخترها با کارهاي مردانه مي‌خواهند نشان دهند که فاصله‌اي با آقايان ندارند. همچنين منزلت‌يابي، متمايز کردن خود در يک جمع زنانه و نشان دادن خود در ميان افراد خودشيفته دلايل ديگر اين موضوع است.
نيرومند با بيان اينکه نهادهاي تربيتي جامعه همچون آموزش و پرورش و رسانه در زمينه پيشگيري از شيوع يک پديده اجتماعي تأثيرگذار هستند، مي‌گويد: آموزش و پرورش و رسانه چقدر براي نفي سيگار برنامه دارند؟ معتقدم رسانه يک معلم اجتماعي بوده و آن چيزي که نمي‌خواهيم در جامعه اتفاق بيافتد، نبايد در رسانه‌ها هم رخ دهد، اما متأسفانه در فيلم‌ها به راحتي سيگار مي‌کشند.
تبعات اجتماعي مصرف سيگار بين دختران
او در خصوص تبعات اجتماعي مصرف سيگار مي‌گويد: امکان دارد سيگار از جنسيت خارج شده و به خانم‌ها منتقل شود، چندان چيز عجيب غريب نبوده و مشکل طبيعي است. اما تبعات ناخوشايندي همچون شکستن قبح کار و تغيير رويکرد جامعه نسبت به سيگار کشيدن دختران را به دنبال دارد. از سوي ديگر مصرف دخانيات سلامت جامعه را به خطر انداخته و از نظر اقتصادي به خانواده‌ها و به تبع آن به کشور لطمه وارد مي‌کند، همچنين همه مي‌دانيم جامعه‌اي که سلامت ندارد، نمي‌تواند رشد کند و آغاز آسيب‌هاي اجتماعي دقيقاً نقطه مقابل توسعه است.
نيرومند در خصوص چگونگي مبارزه با شيوع اين آسيب اجتماعي در بين دختران، مي‌گويد: معتقدم تنها با کارهاي فرهنگي مي‌توان از شيوع يک آسيب اجتماعي جلوگيري کرد، ضرورت دارد در تک تک صفحات کتب درسي نسبت به پيامدهاي منفي سيگار اطلاع‌رساني شود. نهاد خانواده بايد به عنوان اولين کانون مديريت دولت براي جلوگيري از شيوع آسيب‌هاي اجتماعي مورد توجه متوليان امر باشد و از پتانسيل رسانه‌ها هم در اين راستا استفاده شود.
او ادامه مي‌دهد: جامعه براي مقابله با سيگار به مکانيسم‌هاي بازدارنده نياز دارد، تعريف واحدي براي برخورد با اشخاصي که در نهاد عمومي سيگار مي‌کشند وجود ندارد و يا اينکه مشخص نيست با فردي که در خانواده سيگار کشيده و حقوق ساير اعضاء را پايمال مي‌کند، چگونه بايد برخورد شود؟ معتقدم دولت نبايد در خلاء باشد بلکه ضرورت دارد در لابه لاي برنامه‌هاي اجتماعي نقش خود را نشان دهد.
بهروز مهدوي – دبير شوراي هماهنگي مبارزه با مواد مخدر آذربايجان شرقي در خصوص برنامه‌ي دولت براي مقابله با سيگار، اظهار مي‌کند: مصرف سيگار و قليان توسط زنان جرم نبوده، اما بايد بدانيم که مصرف دخانيات پيش نيازي براي مصرف مواد مخدر است. وزارت بهداشت در رابطه با آسيب‌هاي قليان، سيگار و الکل به خوبي کار کرده و ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز برنامه‌هاي آموزشي متعددي براي مبازه با سيگار و قليان دنبال مي‌کند.
او با بيان اينکه در خصوص ميانگين سني مصرف سيگار در بين دختران استان اطلاعاتي ندارم، اظهار مي‌کند: طبق تحقيقي در يکي از دبيرستان‌هاي تهران، جوانان از سن 15تا 19سال بيشتر قليان و سيگار مصرف مي‌کنند ولي اين آمار و ميانگين سني در استان ما بررسي نشده است.
سرطان در کمين سيگاري‌ها
مصرف سيگار در بين دختران، علاوه بر تبعات اجتماعي، به سلامت جامعه به ويژه به بدن فرد مصرف کننده آسيب وارد مي‌کند. افراد با مصرف سيگار سبب افزايش احتمال بروز بيماري‌هايي همچون سرطان‌هاي ريه، حفره دهاني، حلق، بيني، حنجره، مري، معده، لوزالمعده، سرطان خون، کليه، مثانه، گردن رحم و مقعد در جسم‌شان مي‌شوند.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهاني که 22 شهريورماه سال جاري در خبرگزاري ايسنا منتشر شد، « ميزان متوسط کاهش طول عمر سيگاري‌ها هشت سال است. هرچند براي آنهايي که در ميانسالي فوت مي‌کنند ( 35تا 69سالگي) اين ميزان حدود 22سال است. مطالعات متعددي رابطه مستقيم بين ميزان قطران موجود در سيگار و سرطان‌هاي قسمت فوقاني دستگاه گوارش را نشان داده است. با مصرف روزانه 20نخ سيگار، خطر سرطان لوزالمعده در مردان پنج برابر و در زنان 6برابر مي‌شود. تحقيقات نشان داده است که براي پيشگيري از سرطان لوزالمعده، پرهيز از استعمال دخانيات همراه با رژيم غذايي و مصرف غذاهاي کم چرب و پرفيبر لازم است.
خطر سرطان گردن رحم در زنان سيگاري دو برابر بيشتر از زنان غيرسيگاري است. با مصرف سيگار، خطر پيشرفت سرطان‌هاي گردن رحم به ويژه از نوع سرطان سلول سنگفرشي افزايش مي‌يابد. اين خطر در سيگاري‌هاي تحميلي نيز بالا است. همچنين مردان سيگاري 70درصد و زنان سيگاري 40درصد احتمال بيشتري براي ابتلا به سرطان کليه و مثانه دارند.
مصرف تنباکو در فرم‌هاي جويدني و مصرف پيپ يک عامل خطر مهم براي سرطان‌هاي دهان، حلق و مري در کشورهاي در حال توسعه است. سرطان حفره دهان در مصرف کنندگان روزانه، 10 برابر بيشتر است، همچنين افراد سيگاري دو برابر بيشتر از افراد غيرسيگاري در خطر ابتلا به سرطان پوست قرار دارند.
بر اثر مصرف دخانيات با گذشت زمان در بافت‌هايي که به طور دائم توسط قطران موجود در مواد دخاني تحريک شده‌اند، سرطان ريه و برونش گسترش مي‌يابد. با توجه به رشد پيشرونده اين سرطان و تشخيص دشوار آن در مراحل اوليه، شانس بهبودي سرطان ريه بسيار ضعيف است.»
، نمي‌توان به زور مانع سيگار کشيدن دختران شد، دختري که امروز سيگار مي‌کشد احتمالاً دانش آموز ديروز است؛ به همين دليل به نظر مي رسد فرهنگ‌سازي در خصوص مضرات سيگار را بايد از مدارس آغاز کنيم.
گزارش از سامان عيوضي
ايسنا